کاستیک سودا (Caustic Soda) یا همان هیدروکسید سدیم، یکی از مهمترین مواد شیمیایی صنعتی است که در بسیاری از صنایع، از جمله نفت، پلاستیک، کاغذ، شیمیایی، خوراکی و … به عنوان یک ماده‌ی پایه استفاده می‌شود.
به دلیل خواص شیمیایی منحصر به فرد و دارا بودن واکنش‌پذیری بالا، این ماده باعث رشد
صنایع شیمیایی و فناوری شده است.
در این مقاله به توضیح
ویژگی‌ها، کاربردها و روش‌های تولید کاستیک سودا پرداخته خواهد شد.
ویژگی‌ها و خصوصیات کاستیک سودا
کاستیک سودا به عنوان یک قلیایبسیار قوی با خواص شیمیایی منحصر به فرد شناخته می‌شود. بسیاری از ویژگی‌های این ماده مهم و برجسته هستند که عبارتند از:
– قدرت به‌منزله‌ی یک قلیا به دلیل داشتن یک اتم هیدروژن در نقطه‌ی آبانول
– توانایی حل شدن در آب و تجزیه‌شدگی به ایون هیدروکسید و یون سدیم
– عدم قابلیت حل شدن در بنزین، الکل و اتر
– توانایی ایجاد سوختگی پوست و مواد خود را با pH عالی که در حالت خالص دارد
– رطوبت‌زا بودن و باعث تشکیل کرستال‌های با رطوبت هوا می‌شود.
کاربردهای کاستیک سودا
کاستیک سودا یا سود در بسیاری از صنایع به عنوان یک ماده‌ی پایه و اساسی استفاده می‌شود. در ادامه به برخی از کاربردها توجه می‌کنیم.
1- تولید صابون
کاستیک سودا با باز کردن صمغ‌ها، مواد پروتئینی و چربی‌ها تولید صابون را بسرعت تسهیل می‌کند. فرایند تولید صابون بسیار پراستفاده از این ماده در صنایع مختلف است.
2- تولید کاغذ
کاستیک سودا در تولید کاغذ، جهت جدا سازی سلولز از فیبر‌های چوب استفاده می‌شود. همچنین در فرآیند قلمه‌زدایی کاغذ باعث جلوگیری از تولید اسید سولفوریک می‌شود.
3- صنعت نفت
در صنعت نفت، کاستیک سودا یا سود پرک یا سودا عش به عنوان یک عامل جداسازی آب از شستشوی نفت و کنترل pH در پالایشگاه‌ها استفاده می‌شود.
4- تولید پلاستیک
در صنعت پلاستیک، کاستیک سودا به عنوان ماده آغازین برای تولید پلی‌اتیلن (PET)، پلی‌کربنات (PC) و نایلون (Nylon) به‌کار می‌رود.
روش‌های تولید کاستیک سودا
کاستیک سودا به دو روش خشک و مرطوب تولید می‌شود:
1- تولید کاستیک سودا خشک
در این روش، بطری سودا به جای حرارت، با بخار بازیفا (بخار سرد در فشار بالا) تبدیل به کاستیک سودا خشک می‌گردد.
2- تولید کاستیک سودا مرطوب
این روش از دو مرحله‌ی تولید تشکیل شده است.
در مرحله‌ی اول
، سدیم کلراید (NaCl) از طریق فرایند الکترولیز
و در حضور هیدروکسید سدیم (NaOH) به کلر و هیدروژن تجزیه می‌شود و در مرحله‌ی دوم، هیدروکسید سدیم با دستگاه هیدرولیز تجزیه شده و کاستیک سودا به دست می‌آید.
کاستیک سودا یا سود پرک به عنوان یکی از مهمترین مواد صنایع شیمیایی است که در کاربردهای مختلفی، به عنوان ماده‌ی پایه استفاده می‌شود.
خواص شیمیایی منحصر به فرد
این ماده باعث شده است
که در صنایع مختلفی، از جمله نفت، پلاستیک، کاغذ و شیمیایی به کار رود.
علاوه بر این، روش‌های تولید کاستیک سودا نیز متنوع است. در نتیجه، محققان و متخصصین صنعتی باید بررسی‌های جامع برای این ماده ارایه دهند.
کاستیک سودا یا سود پرک یکی از قابلیت‌های مهم آن، قابلیت بازکنندگی است که به دلیل داشتن یون هیدروکسید، باعث باز کردن لینکاژ (اتصالات مختلف) در مواد مختلف، از جمله پوست، مواد مغذی، پلاستیک و … می‌شود. همچنین کاستیک سودا به عنوان ماده‌ای رطوبت‌زا و قابلیت جذب رطوبت را داراست.
از دیگر کاربردهای کاستیک سودا یا سود پرک در صنایع شیمی تولید چندین محصول، از جمله فنول، نایلون، رزینی، پلاستیک، کاغذ، شیشه، لاستیک، صابون و … است. همچنین در صنایع مرتبط با تصفیه آب نیز به دلیل صفات بازکنندگی و حلالیت، از کاستیک سودا به‌عنوان یکی از مواد شیمیایی پایه استفاده می‌شود.
یکی از میزان انحلالی این ماده در آب، 40 گرم در هر 100 میلی لیتر است. این ماده به دلیل داشتن خصوصیات قوی و واکنش‌پذیری بالا، در کنترل عفونت‌ها به خوبی عمل می‌کند.
در مقایسه با ماده چندپاره باکتری‌کش، استفاده از کاستیک سودا
ابتدا به نظافت فیزیکی مناسب اهمیت می‌دهد و شاید به دلیل ناحیه‌بندی و ترکیب شیمیایی قوی‌تر، تضمینی بهتری در برای ایمنی و کنترل عفونت‌ها در صندوقچه‌های آلوده بیمارستانی فراهم می‌کند.
به دلیل وجود دو باز دهانه در هیدروکسید سدیم، این ماده به عنوان یک ماده باز و کنترل کننده pH مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مورد در انواع متعددی از صنایع، از جمله صنایع غذایی، پلاستیک، فرآورده‌های شیمیایی و دارویی و … مورد استفاده قرار می‌گیرد.
لازم به ذکر است که به دلیل اینکه کاستیک سودا بسیار خورنده و تحریک کننده است، باید هنگام استفاده از آن، احتیاط لازم را مبذول داشت و صورت و دست و جسم را به‌طور کامل حفاظت کرد.
. کاربردهای کاستیک سودا به دلیل خواص شیمیایی آن بسیار گسترده می باشد. یکی از کاربردهای اصلی کاستیک سودا صنعت خودروسازی است که در این صنعت از کاستیک سودا برای تمیز کردن سطوح بدنه خودرو و گالوانیزه کردن قطعات استفاده می شود. همچنین در صنایع شیمیایی، کاستیک سودا به عنوان یک ماده شیمیایی اولیه در تولید چندین ماده شیمیایی مانند پلی‌اتیلن، پیرکس و آکریل نایلون، رنگ، رزین، سدیم سولفات و… به کار می رود. این ماده به دلیل آنتی‌باکتریال بودن آن، به عنوان ماده‌ای برای استفاده در صابون‌ها از آن استفاده می‌شود. علاوه بر این، کاستیک سودا در صنعت کاغذ و پوست‌بازی نیز به کار می‌رود.